Zen zelfportretten: Toon mij je ware gezicht...

September 2013. Een challenge van de Zen Drawing Community (facebookgroep): Teken een maand lang elke dag een portret.
​Ik had geen 'model' ter beschikking en besloot daarom elke dag een zelfportret te maken. Omdat ik zelden mensen teken en niet graag in de spiegel keek werd deze challenge een ware uitdaging voor mij. 
​Als uitgangspunt nam ik een koan die ik toen toevallig ergens had gelezen:

​Toon mij je (ware) gezicht zoals het was toen je ouders nog geboren moesten worden.
​
Ik heb alle portretten die ik voor de challenge heb gemaakt hieronder neergezet, zonder onderscheid te maken tussen mooi of lelijk, goed of slecht, wel of niet af, of lijkend. Precies zoals ik ze toen had gemaakt. Met onder de meeste tekeningen het zelfde commentaar dat ik er toen ook bij had geschreven, bij sommige heb ik wat meer uitleg of aanvulling gegeven.​
Dag 1. Bij de basis begonnen: vooral in de spiegel gekeken en niet op mijn papier. Een oefening in met aandacht en liefde kijken zonder te oordelen over mezelf of het resultaat.
Dag 2. Oei, wat lijk ik hier op een zus van mijn vader, zoals ik mij haar dan herinner. Ik weet niet of ik dat wel zo leuk vind. Maar misschien brengt het me wel een stapje dichter bij mijn (ware) gezicht van voor dat mijn ouders geboren moesten worden???
Dag 3. Slechte nacht: Moe en wallen onder mijn ogen. Geen goed moment voor een uitgebreide blik in de spiegel. Ach, als je haar maar goed zit, zeggen ze dan. Verder ben ik dan ook niet gekomen. En wat toon ik daar dan mee van mijn ware gezicht?
Dag 4. Met tekenpen en waterbrush. Uitgelopen lijnen laten iets nieuws ontstaan: Toevallig een traan. Ik laat hem staan, het voelt wel passend. 
Mijn ogen, spiegel van mijn ziel?
Dag 5. Uit een dialoog op de facebookgroep over wat deze tekening laat zien en hoe ik dat zelf tijdens het tekenen had ervaren: 
"Sorrow... Concentration... Acceptance.... Serenity..."
Dag 6. Om vijf uur wakker, net uit bed, zonder bril, maar compleet met wallen, kringen, kreukels, vouwen én ochtendhumeur. Niet in de plooi gehouden. Mijn ware gezicht?
Dag 7. Zeven uur in de ochtend: beter geslapen, minder moe, een glimlach rond mijn mond en plezier in het tekenen van de lijnen rond mijn ogen.
Dag 8. Tijdens een wandeling in het bos herken ik iets van mezelf in deze boomstronk. En dan tijdens het tekenen weer even de ervaring van verbinding en het besef dat die boom en ik in wezen dezelfde oorsprong hebben. Mijn ware gezicht van voor dat mijn ouders nog geboren moesten worden?
Dag 9. Net terug van therapie. Nog in mijn rode poncho, moe en nat, na een uur fietsen door regen en hagel. Het water druipt uit mijn haar op het papier, de inkt loopt uit en kleurt mijn wangen rood van de kou.
​Ook dit ben ik.
Dag 10. Transparantie, verder kijken dan de uiterlijke verschijningsvorm, de vele gezichten achter mijn gezicht, de verschillende facetten van mijzelf.
Per ongeluk ontstaan omdat de tekening van dag 10 - gemaakt op de achterkant van de tekening van dag 1- was doorgedrukt en ik die twee tekeningen toen maar verder als één geheel heb uitgewerkt.

Getekend door pijn...

Op dag 11 werd ik wakker met pijn in mijn kies/ kaak: Een gescheurde bodem van mijn kies en een ontsteking diep in mijn kaak gelegen. Mijn kies/ kaak werd gespoeld met iets waar ik niet goed op reageerde waardoor er een nog ergere ontsteking ontstond. Ik zat bijna dagelijks bij de tandarts. En al die dagen ben ik blijven tekenen: Mijn gezicht, door pijn getekend.
Dag 12/13 's nachts vier uur: Pijn in mijn kiezen, kaken, oren, nek... zelfs in mijn haren, lijkt het.
Het geconcentreerd observeren en tekenen helpt om de tijd door te komen tot ik de volgende dosis pijnstillers mag hebben. Daarna nog een uurtje geslapen voor ik weer naar de tandarts moest.
Dag 13. Net terug van de tandarts. Toch wel raar om dan uitgebreid in de spiegel te kijken... en te zien wat pijn, zwelling, verdoving en pijnstillers met je doen.  Maar ik had mezelf voorgenomen om elke dag een zelfportret te maken en te plaatsen. Op zoek naar mijn 'ware gezicht' en daar hoort ook deze bij.
Dag 14 's nachts. Ondanks de paracetamol en ibuprofen nog steeds pijn! Tekenen brengt werkelijk enige verlichting: Geboeid door het patroon van lijnen en schaduwen die door de pijn in mijn gezicht zijn ontstaan lijkt de pijn zelf wat naar de achtergrond te verschuiven.
Dag 15: Gisteravond naar de noodtandarts geweest, die de boel weer heeft open geboord zodat alle viezigheid weg kan lopen. Eindelijk wat verlichting. Het is aan mijn gezicht te zien. Nog steeds moe en misvormd maar de lijnen lijken zachter.
Dag 16: Na nog een tandartsbezoekje en sterkere pijnstillers lijk ik de totale verlichting te hebben bereikt. Ik voel opeens zoveel liefde en compassie. De tandarts kon ik wel zoenen (hij masseerde mijn kaken en noemde me lieverd). Ik krijg zelfs plezier in mijn eigen spiegelbeeld!!!
Gelukkig is deze vorm van verlichting alleen op recept verkrijgbaar.
Dag 17. Toen begon ik in alles reflecties of projecties van mezelf te zien. Zelfs in de plooien en vouwen van een verkreukelde tissue.
Te veel in de spiegel gekeken? Vermoeidheid? Of bijwerking van de pijnstillers???
Tijd voor een pauze dagje én een wortelkanaalbehandeling.
Dag 18 en 19. De wortelkanaal behandeling ging mis. Volgende week een volgende poging. Ondertussen vermaak ik me met nog een tissue-experiment. De behandelingen en de pijn zijn niet fijn, maar mijn creativiteit lijkt er wel bij te varen.
Dag 20 en 21. In afwachting van mijn volgende wortelkanaal behandeling experimenteer ik verder met de tissues. Dit keer in combinatie met kleurpotlood. Steeds weer verrassend hoe de lijnen en plooien in mijn gezicht lijken samen te vallen met die in het papier en iets van mij laten zien dat ik eerder nog niet zag.
Dag 23. Na de tweede wortelkanaalbehandeling. Tijdens het tekenen word ik opeens zo moe. Geen energie meer om de tekening af te maken. Ik hou het voor gezien... voor vandaag.
Morgen maar eens wat meer aandacht  besteden aan die andere kant van mij.

Mijn ware gezicht of boeddha-natuur?

Dag 24. Omdat ik merkte dat ik meer moeite heb met het tekenen van mijn linkeroog, mijn aandacht daar maar eens speciaal op gericht: In vlotte schetsen, 'blinde' krabbels en uitgewerkte studies. Al tekenend de ontdekking gedaan dat ik de linkerkant van mijn gezicht gewoon minder goed kan zien, of ik mijn bril nou wel of niet op heb. Is het dan wel mogelijk om mijn ware gezicht te zien en te tekenen?
Dag 25. Op een collage van zen-tekeningen (van bomen natuurlijk). In het beeld dat ontstaat herken ik mezelf nauwelijks, oppervlakkig gezien. In een laag daaronder juist wel: een soort 'oerversie' van mezelf, uit steen gehouwen? De ogen kijken mij indringend aan, lijken dwars door mij heen te kijken. Zien zij misschien mijn ware gezicht van voor dat mijn ouders nog geboren moesten worden?
Dag 26a. Geprobeerd om de tekening van gisteren ook oppervlakkig gezien wat meer op mij te laten lijken. Dat ging mis. Het papier scheurde. Toen van de nood een deugd gemaakt: Verder gescheurd en alle delen die me aanspraken op een andere ondergrond geplakt en daar in verder gewerkt. Dit ben ik terwijl ik op ga in mijn tekenen. Dit ben ik terwijl ik op ga in de natuur.
​Alleen ontbreekt nu toch weer dat linkeroog.
Dag 26b. Om het beeld alsnog compleet te maken heb ik een van de linkerogen van dag 24 uitgescheurd en opgeplakt. En daarmee voelde het 'af'. Niet alleen deze tekening maar de hele challenge. 
Is dit dan mijn ware gezicht zoals het was toen mijn ouders nog geboren moesten worden? Of is dit misschien mijn boeddha-natuur? 
Ik weet het niet. Maar daar gaat het ook niet om. Waar het wel om gaat: Dat ik heb geprobeerd zo open en eerlijk mogelijk naar me zelf te kijken en dat te tekenen wat ik zag. Ik heb ontdekt dat ik de confrontatie met mijn spiegelbeeld aan kan. Ook op momenten van kwetsbaarheid, vermoeidheid en pijn, als ik er op mijn allerbelabberdst uit zie. En ik heb ontdekt dat juist dat mijn kracht is.
Uitleg van de gebruikte begrippen uit het zenboeddhisme
​Koan: Een soort raadsel dat met het rationele denken niet kan worden opgelost. Het wordt in het zenboeddhisme gebruikt als gedachte om mee te mediteren, om leerlingen inzicht te laten krijgen in de ware aard van de eigen geest of om ze te testen op inzichten in de Boeddhistische leer. Klik hier om terug te gaan naar de tekst boven.
​
Boeddha-natuur: Is in het zenboeddhisme een metafoor voor de staat van verlichting die door middel van bijvoorbeeld meditatie kan worden bereikt.